नवी दिल्ली/दै.मू.वृत्तसेवा
सध्याच्या लोकसभा निवडणुकीत मोदी सरकारच्या कारकिर्दीत जगात भारताची प्रतिष्ठा वाढली अशा थापा केंद्र सरकार आणि भाजप नेत्यांकडून मारल्या जात असून भाजप नेते या मुद्द्यावर मते मागत आहेत. नुकतेच संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह दिल्लीत निवडणूक प्रचारादरम्यान म्हणाले होते की ‘पूर्वी, जेव्हा भारत आंतरराष्ट्रीय मंचांवर काही बोलायचा तेव्हा त्याचे म्हणणे जितके गांभीर्याने घेतले पाहिजे तितके घेतले जात नव्हते, परंतु आज भारत आंतरराष्ट्रीय मंचांवर काही बोलतो, त्यामुळे जग उघड्या कानांनी ऐकते. परदेशात भारताची प्रतिष्ठा झपाट्याने वाढली आहे.
मात्र दोन आघाडीच्या शिक्षणतज्ञांच्या नवीन अहवालात असे दिसून आले आहे की गेल्या दशकात भारताची जागतिक प्रतिष्ठा सुधारली नाही. अनेक सर्वेक्षणांच्या आधारे हा अहवाल तयार करण्यात आला आहे. जॉर्जटाउन युनिव्हर्सिटीचे प्रोफेसर इरफान नूरुद्दीन आणि नेदरलँड्सच्या ग्रोनिंगेन युनिव्हर्सिटीच्या डॉ. रितुम्ब्रा मनुवी यांनी ‘द मोदी मिराजः इल्युशन्स अँड रिअॅलिटी ऑफ इंडियाज ग्लोबल स्टँडिंग अँड रिप्युटेशन’ या नावाचा अहवाल तयार केला आहे. लंडन विद्यापीठाच्या स्कूल ऑफ ओरिएंटल अँड आफ्रिकन स्टडीजचे डॉ. सुबीर सिन्हा यांनी प्रमुख सल्लागार म्हणून अहवालात योगदान दिले आहे.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारताचे जागतिक स्थान बळकट केले आहे, यावर सत्ताधारी पक्षाने वारंवार भर दिला असल्याचे अहवालात म्हटले आहे. भारतीय प्रसारमाध्यमेही या गोष्टीला प्रसिद्धी देतात. अहवालात लिहिले आहे की, ‘भारतीय लोक आपल्या देशाच्या जागतिक प्रतिष्ठेबद्दल खूप चिंतेत आहेत. अशा परिस्थितीत भारताची जागतिक प्रतिष्ठा वाढवण्यात मोदींना यश आले आहे की नाही, हे सार्वत्रिक निवडणुकीदरम्यान शोधणे महत्त्वाचे ठरेल.
अहवालात 2023 प्यू ग्लोबल अॅटिट्यूड सर्व्हे अहवालातील डेटाचा हवाला देण्यात आला आहे, जे दर्शविते की 23 देशांतील 46 टक्के तरुणांचे भारताबद्दल चांगले मत होते. त्याच वेळी, 34 टक्के तरुणांचे मत भारताबद्दल चांगले नव्हते. सर्वेक्षणात 12 देशांतील नागरिकांच्या गटात केवळ 37 टक्के प्रौढांनी मोदींवर विश्वास असल्याचे सांगितले तर 40 टक्के लोकांचे मत विरुद्ध आहे.
2008 च्या प्यू सर्वेक्षणात भारताबद्दल लोकांचे मत चांगले होते. त्यावेळी युरोपीय लोकांनी भारताबाबत सकारात्मक मत व्यक्त केले होते. सर्वेक्षणाच्या मागील डेटाच्या तुलनेत, 15 वर्षानंतर सर्व युरोपियन देशांमध्ये सुमारे 10 टक्के घट झाली आहे. सर्वात मोठी घसरण फ्रान्समध्ये दिसून आली आहे, जिथे 2008 मध्ये सर्वेक्षण केलेल्या 70 टक्के प्रौढांचा भारताबद्दल अनुकूल दृष्टिकोन होता जो 2023 मध्ये 39 टक्क्यांपर्यंत घसरला.
2008 मध्ये अमेरिकेतील 63 टक्के लोकांचा भारताबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन होता, जो 2023 मध्ये 51 टक्क्यांवर आला. गेल्या वर्षीच्या सर्वेक्षणानुसार, केवळ 23 टक्के अमेरिकन लोकांचा असा विश्वास होता की भारताचा प्रभाव वाढला आहे, तर 64 टक्के लोकांचा असा विश्वास आहे की अलीकडच्या वर्षांत कोणताही बदल झालेला नाही. याव्यतिरिक्त 2023 मध्ये जवळपास 40 टक्के अमेरिकन लोकांनी सांगितले की त्यांनी मोदींबद्दल कधीही ऐकले नाही. त्याच्याशी परिचित असलेल्यांपैकी 21 टक्के लोकांनी त्याच्या नेतृत्वावर विश्वास व्यक्त केला तर 37 टक्के अमेरिकन लोकांना त्यांच्या योग्य निर्णय घेण्याच्या क्षमतेवर विश्वास नव्हता.
अमेरिकन लोकांमध्ये सर्वात लोकप्रिय परदेशी राजकारणी ओळखण्यासाठी मार्च 2024 मध्ये एक सर्वेक्षण करण्यात आले. यात नरेंद्र मोदी 26व्या स्थानावर होते. रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन आणि चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग दोघेही मोदींच्या वर होते. या सर्वेक्षणानुसार 51 टक्के अमेरिकन लोकांनी मोदींबद्दल ऐकले होते. परंतु त्यापैकी केवळ 22 टक्के लोकांचा त्यांच्याबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन होता. सर्वेक्षणात युक्रेनचे राष्ट्राध्यक्ष वोलोडिमिर झेलेन्स्की पहिल्या क्रमांकावर होते.
अहवालात लेखकांनी म्हटले आहे की जगात भारताची प्रतिष्ठा वाढवण्याचा मोदींचा दावा हा एक भ्रम आहे. लेखकांनी सुचवले आहे की भारताने मानवाधिकार आणि लोकशाहीचा आदर करण्याची आपली भूमिका बदलल्यास त्यांचा प्रभाव वाढू शकतो.